اين آرامگاه در جنوب شهر بجنورد واقع است. اين امامزاده را برادر امام رضا(ع) مي‌دانند و در محل به نام «معصوم‌زاده» معروف است. اين بنا، در سال ۱۳۴۵ خورشيدي، به طور كامل بازسازي شده‌است

اهميت بالاي نهبندان پيش از اسلام به خاطر اين بود كه نهبندان‌ در مسير بندرعباس به خراسان بوده و‌ از ‌اين باب موقعيتي سوق‌الجيشي داشت. شهرستان نهبندان با 41 هزار و 102 كيلومتر مربع وسعت در طول جغرافيايي 60 درجه و عرض جغرافيايي 31 درجه و در ارتفاع يك‌هزار و 196متري از سطح درياهاي آزاد قرار گرفته است. در مورد وجه تسميه نهبندان اين نظريه وجود دارد كه "نه" يا "نيه" در فارسي به معناي شهر است و در گذشته بيشتر تواريخ از اين شهر با نام "نه" يا "نيه" ياد كرده‌اند و احتمالا از قرن هفت به بعد نهبندان ناميده شده است. علت اين امر اين است كه روستاي بندان در 75 كيلومتري شرق نه به صورت زندان حكام سيستان بوده و ظاهراً شهرت اين زندان به همه جا رسيده و زماني كه از "نه" سخن به ميان آمده، نهبندان معرف خوبي براي آن بوده است تا جايي از تاريخ سيستان آمده است كه نه از شهرك‌هاي سيستان و در سرحد قهستان واقع بوده و امروزه هم قصبه‌اي است و "نه و بندان" در عرض يكديگر و نزديك به هم هستند. ساير منابعي كه از "نه" به نوعي نام برده‌اند شامل صورة‌الارض، حدودالعالم، طبقات ناصري، انجمن آرا، فرهنگ آنندراج، تاريخ يعقوبي و احياالملوك است. مسئول نمايندگي ميراث فرهنگي نهبندان با اشاره به آغاز سفرهاي تابستاني در گفتگو با خبرنگار فارس در نهبندان گفت: آثار بكر تاريخي نهبندان از جمله قلعه شاهدژ گردشگران را به سمت خود فرا مي‌خوانند. محمد معروف افزود: آسبادهاي خوانشرف، بند همند و چشمه بريان از جمله مهم‌ترين اماكن گردشگري نهبندان است كه بيشترين گردشگران را به سوي خود جذب مي‌كند. وي قدمگاه مرتضي علي، روستاهاي حسين‌آباد، دهسلم، خونيك سفلي و ميغان را از ديگر محل‌هاي گردشگري نهبندان برشمرد و ادامه داد: آسبادهاي خوانشرف و نهبندان از دوره قاجاريه است و نيز قلعه شاهدژ نهبندان از قرن ششم و هفتم هجري قمري است كه اين آثار تاريخي قدمت‌هاي زيادي دارند. مسئول نمايندگي ميراث فرهنگي نهبندان به مسجد حضرت ابوالفضل (ع) نهبندان اشاره كرد و گفت: اين محل يك اقامتگاه براي گردشگران محسوب مي‌شود كه گردشگران و مسافران براي اقامت به آن محل مراجعه مي‌كنند و تمامي نيازهاي مسافران و گردشگران در اين محل برطرف مي‌شود كه روزانه تعداد زيادي به آن محل مراجعه مي‌كنند. معروف ادامه داد: با توجه به اينكه از محور زاهدان به نهبندان و بيرجند در ايام نوروز و تابستان تردد مسافران زيادي مي‌شود، از اين رو اين مسجد مكاني امن و استراحتگاهي براي مسافران است و مسافران با راهنمايي‌هاي اكيپ‌هاي ميراث فرهنگي مي‌توانند از اماكن گردشگري نهبندان ديدن كنند. وي گفت: 43 اثر تاريخي در نهبندان ثبت شده است. شهرستان نهبندان آثار ديدني و تاريخي فراواني دارد كه در زير به هشت اثر تاريخي مهم اشاره شده است. لهجه نهبنداني‌ها به گويش سيستاني نزديك است و بعضي از آنها به سيستاني سخن مي‌گويند. تمام نهبنداني‌ها مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند. مردم نهبندان سخت‌كوش، مهربان، ساده، آزاده، پاك‌انديش و مهمان نوازند. مهم‌ترين هنردستي مردم اين ناحيه، قاليچه‌بافي است. مردم منطقه با توليد‌قاليچه‌هايي با طرح‌هاي بلوچي، تركمني و نقش‌هاي گلداني، مددخاني و محلي درآمد عمومي را افزايش مي‌دهند و برخي از اين صنايع به خارج صادر مي‌شوند. * مزار سيد علي آرامگاه امامزاده سيد علي در 90 كيلومتري شمال شهر نهبندان واقع شده و مورد توجه خاص پيروان اهل بيت (ع) است. اين آرامگاه در سال‌هاي اخير توسط اداره اوقاف و امور خيريه شهرستان نهبندان بنا شده و روز به روز در حال گسترش و توسعه است و هر روز ميزبان صدها زائر و مسافر خسته كه در جاده بيرجند- نهبندان- زاهدان در حال تردد هستند، مي‌شود. * آسبادهاي نهبندان شرايط دشوار طبيعي مناطق كويري و بياباني ايران سبب شده تا مردم كويرنشين از ابتكار و خلاقيت خود استفاده كرده و با حداكثر بهره‌گيري، عوامل و شرايط طبيعي را در اختيار خود درآورند. آسبادهاي نهبندان از جمله اين خلاقيت‌ها هستند كه در اكثر مناطق جنوب خراسان جنوبي به ويژه روستاهاي شهرستان نهبندان ديده مي‌شوند. منطقه نهبندان به دليل گسترش دامنه بادهاي120 روزه سيستان تا اين منطقه از اين نظر امتياز ويژه‌اي دارد. بيشترين تعداد آسبادها در داخل شهر نهبندان قرار دارد. از ديگر روستاهاي اين شهرستان كه داراي آسباد هستند مي‌توان از روستاهاي چهار فرسخ، گوند، خوانشرف و ميغان نام برد. * قدمگاه حضرت ابوالفضل (ع) در 80 كيلومتري شرق نهبندان بنايي وجود دارد كه به اعتقاد اهالي قدمگاه حضرت ابوالفضل (ع) است. اين بنا داراي ورودي صحن و گنبد خانه است. از ويژگي‌هاي مهم اين زيارتگاه وجود سرديس بزكوهي است كه در بخش‌هاي مختلف بنا تعبيه شده است به ويژه در دو طرف ورودي صحن و نيز ورودي گنبد خانه، اين ويژگي جالب ارتباط مستقيمي با رسوم مردم محل دارد. * مسجد عاشوراخانه بناي تاريخي مسجد عاشوراخانه در خيابان قائم نهبندان و در فاصله كمي از قلعه تاريخي نهبندان قرار دارد. اين بنا شامل يك شبستان ستون‌دار و داراي چهار ستون قطور چهار ضلعي است كه در ضلع شمال با برداشتن ديوار شبستان را توسعه داده‌اند و دو ستون ديگر را به آن افزوده‌اند. پوشش شبستان به صورت گنبدي و چهار ترك است و بر روي يكي از ستون‌ها كتيبه‌هايي با انواع خطوط نستعليق و شكسته نستعليق ديده مي‌شود. بعضي از اين كتيبه‌ها داراي تاريخ هستند كه يكي از آنها داراي تاريخ 1315هجري است و با توجه به وجود سنگ‌لوحي كه در ديوار مسجد كار گذاشته شده و داراي تاريخ 977 هجري قمري است، مي‌توان زمان ساخت مسجد را به دوره صفويه نسبت داد. * مسجد ميغان مسجد تاريخي ميغان در داخل بافت قديمي و تقريباً متروكه روستاي ميغان از توابع شهرستان نهبندان قرار دارد. بخش‌هاي مختلف بنا شامل سردر ورودي، صحن، شبستان ستون‌دار، گنبدخانه، شبستان تابستاني و قناتي كه از زير مسجد عبور مي‌كند. شبستان ستون‌دار داراي چهار ستون ضلعي، پوشش گنبدي، دو محراب و پنجره مشبك گچي براي تامين نور و تهويه هواي داخل شبستان است. زمان ساخت اين بنا به دوره صفويه بر مي‌گردد. * قلعه شاهدژ قلعه شاهدژ در پنج كيلومتري شرق شهرستان نهبندان قرار دارد. اين قلعه عظيم سنگي بنايي است دفاعي كه مربوط به فدائيان اسماعيلي است. مصالح بنا همگي از سنگ و آجر است كه در بعضي از قسمت‌ها سنگ بدون استفاده از ملات بر روي يكديگر قرار گرفته‌اند. در داخل قلعه فضاهايي نظير اتاق‌هاي سربازان، اصطبل، آب انبار، برج‌هاي دفاعي، حصار انبار آذوقه و ساير قسمت‌هاي ضروري وجود داشته است. طبق بررسي‌هاي به عمل آمده اين قلعه گنجايش 3 هزار نفر را داشته است. قابل توجه است كه شالوده اين بنا متعلق به دوران ساساني است كه در دوران اسلامي توسط اسماعيليان خريداري، بازسازي و مورد استفاده قرار گرفته است. * قلعه نهبندان قلعه عظيم نهبندان كه از خشت و چينه ساخته شده است در داخل شهر نهبندان قرار دارد. با توجه به نقشه بنا و اشيا سفالي به دست آمده سابقه تاريخي آن به دوران قبل از اسلام يعني دوران اشكاني و ساساني بر مي‌گردد. قلعه در دوران اسلامي تا دوران صفويه فعال بوده و در دوره صفويه به طور كامل متروك شده است. وجود اين قلعه صحت ادعاي بعضي منابع تاريخي كه سابقه شهر نهبندان را دوران پيش از اسلام مي‌رسانند، تاييد مي‌كند. * مدرسه هدايت اين بنا در سال 1307 هجري شمسي به عنوان نخستين مدرسه نهبندان ساخته شده است كه معماري آن بيان كننده ويژگي‌هاي معماري دوره پهلوي است و مهم‌ترين ويژگي اين بنا اصل قرينه‌سازي در آن است، به گونه‌اي كه با ايجاد يك محور با جهت شمال شرقي، جنوب غربي، عناصر معماري به صورت قرينه در دو طرف اين محور ايجاد شده است. اين بنا از لحاظ نوع مصالح استفاده شده و نحوه پوشش اتاق‌ها بر اساس معماري ايراني و از لحاظ نقشه و عدم برخورداري از فضاهاي معماري ايراني از قبيل هشتي، دهليز، سردر ورودي، حجره‌هاي اطاف حياط بر اساس معماري اروپايي شكل گرفته است. اين بنا به طور كلي مانند معماري غربي به شيوه برون‌گرا احداث شده است. * مشاهير و فرزانگان شهرستان نهبندان اين سرزمين همچون ديگر سرزمين‌ها از عهده وظيفه‌اي كه خالقش بر عهده او نهاده است به خوبي برآمده و انديشمنداني را در دامان خويش پرورانيده است. بزرگاني كه نخستين بار پشتشان را خاك گرم و تفتيده اين ديار در آغوش كشيده و آخرين بار هم غريبانه در طول كوير صورت بر خاك پر مهر موطنشان نهاده و با خاموشي چراغ وجودشان نام و ياد آنان نيز از اذهان پاك گشته است. از جمله اين انديشمندان و مفاخر مي‌توان به عبدالرحمن‌بن‌عبدالله كه نامشان موجب درخشش ديار كوير در صفحات تاريخ است، فقيه ابوبكر نيهي و نوابه خفي شاعره‌اي عارف كه قدم در وادي عرفان گذاشت اشاره كرد. * هنرهاي سنتي نهبندان هنرهاي سنتي نهبندان شامل جاجيم بافي، گليم بافي، قاليبافي، نمدمالي، حصيربافي، سبدبافي، پارچه بافي و سوزن دوزي است. سوزن‌دوزي از هنرهاي سنتي است كه از ديرباز بين زنان منطقه رواج دارد. سوزن‌دوزي در نهبندان همانند سوزن‌دوزي بلوچي است كه با نخ‌هاي مختلف از جنس پشم و بر روي پارچه‌اي به نام چپدوج انجام مي‌شود. كاربرد سوزن دوزي‌هاي منطقه بيشتر به صورت تزئين لباس، پشتي، جانماز، پرده، حوله زير آينه‌اي و روبالشتي است. پلاس بافي نيز از هنرهاي سنتي رايج در منطقه است كه هنوز علاقه‌مندان خود را دارد. پلاس بافي اكثراً با موي بز انجام مي‌گيرد. براي بافت پلاس ابتدا دار پلاس را به وسيله ميخ سوراخ مي‌كنند، سپس شت‌ها را از دو سر، جلو و انتهاي كار مي‌گذارند و بعد براي اين كه تارهاي به هم ديگر نرسد و به هم نخورد روي چوب كار را با گل مي‌پوشانند

موقعيت : شهر خوسف دوره صفويه
ابن حسام خوسفي شاعر تواناي قرن نهم هجري در بخش خوسف شهرستان بيرجند مي زيسته است. اين شاعر خوش ذوق كه شغل اصلي او دهقاني مداح اهل بيت و شيعه مذهب بوده است. اين بنا داراي پلان چليپايي شكل و پوشش عرق چين با گنبد كلاه فرنگي مي باشد . از تزيينات اين بنا شامل رسمي بندي در گوشه ها ،‌كتيبه موجود دور تا دور ساقه گنبد و طرح هاي چليپايي پنجره هاي مشبك است.زمان ساخت بنا دوره صفويه است كه در دوره قاجار تغييراتي در آن داده شده است.

مركز استان : بيرجند