بناي تاريخي رختشوي خانه زنجان در مركز بافت تاريخي شهر و در محل معروف به "باباجامال چوقوري" (گودال باباجمال) قرار دارد كه به دست دوبرادر به نام هاي مشهدي اكبربنا و مشهدي اسماعيل بنا، در مدت 15 ماه ساخته شد. سنگ هاي آن از معدن سنگ روستاي "اژدهاتو" استخراج شده و پس از حجاري به اين محل حمل شده است. آب مجموعه از قنات قلعه حاجي مبربهاالدين تامين مي گرديده است.
رختشوي خانه براي همه شهروندان شبانه روز دايرو استفاده از آن مجاني بود. اين محل قبل از ساخته شدن رختشوي خانه، مانداب هرزآب هاي سطحي بوده است. به طور كلي اين بنا را مي توان به دو بخش تقسيم كرد: بخش نخست، سرايداري و محل مديريت رختشوي خانه است شامل حياطي با درختكاري و فضاي سبز و اعياني مسكوني. اعياني آن در جبهه شمالي محوطه مشتمل بردو اتاق و يك ورودي است كه سرايداري و محل شست و شوي رخت را به همديگر متصل مي كند.
طرح و نماي اين واحد مسكوني، متاثر از فرهنگ بومي است و به سبك معماري سنتي ساخته شده است. بخش دوم، فضاي رختشوي خانه است كه از چند قسمت تشكيل يافته است: قسمت اول، خزينه يا محل جمع آوري آب است. اين مخزن در منتهي اليه سمت شمالي مجموعه و مشرف به سالن شست و شو قرار دارد. سقف مخزن هماهنگ با سقف سالن، متشكل از سه واحد تاق و تويزه است كه قوس هاي نوع خوزي آن را زينت داده اند. قسمت دوم، فضاي اصلي رختشوي خانه است كه مصالح به كاررفته در جرزهاي آن، لاشه سنگ با ملاط ساروج مي باشد.
نماي داخلي اين ديوارها لاشه سنگ بندكشي شده و نماي بيروني آن با اندودي از كاهگل پوشيده شده است. فضاي داخل بنا با پرسپكتيوي بسيار زيبا طراحي و اجرا گرديده و از دو رديف تاق و تويزه، به طور متوالي كه ستون هاي سنگي آنها را از همديگر جدا مي سازند، ساخته شده است. اين فضا توسط 11 ستون قرينه، سالن را به دو قسمت تقسيم كرده است. بلندي ستون هاي بنا 70/2 متر از كف بناست، اما به لحاظ ايجاد مقاومت لازم و هم وزن نمودن بنا، ستون ها با پايه هاي سنگي، به ميزان 40 سانتي متر در داخل پي ها كه با شفته آهك پرشده اند، از نوع قوس هاي خوزومي (رومي)اند و به طور كامل با آجر اجرا شده و عرض آنها 82 سانتي متر است. محل شست وشوي رخت، به طور قرينه از 4 حوضچه و آب رو(مجرا)هايي در فاصله حوضچه ها تشكيل يافته است.
آب مورد نياز، ابتدا پس از گذشتن از آب رويي به طول يك متر، به حوض نخستين وارد مي شود و سرريز آن به حوض ديگر مي ريزد. از درجه آلودگي رخت، محل هاي شست و شوي رخت به چهارقسمت تقسيم شده بودند و شست و شو در چهار مرحله انجام مي شد كه اولين مرحله آن در پايان مسير آب انجام مي شد، پس از آن رخت به قسمت هاي سوم و دوم و اول برده مي شد. قسمت چهارم كه در انتهاي جريان آب قرار داشت، حوضچه مخصوص شست و شوي لباس هاي بسيار آلوده و لباس هاي افرادي بوده كه به بيماري واگيردار مبتلا بودند.
دفع فاضلاب اين مجموعه از طريق آبروي فاضلابي به عرض 60 سانتي متر و به ارتفاع 110 سانتي متر صورت مي گرفت و به مسير فاضلاب شهري مرتبط مي شد كه اين آب رو به دليل گستردگي و ايجاد شاخه هاي مختلف نقش چاه جاذب را نيز ايفا مي كرده است. در حال حاضر اين اثر منحصر به فرد تاريخي، به موزه مردم شناسي و باستان شناسي تبديل شده است. در اين محل، لباس هاي محلي و سنتي مردم مناطق مختلف ايران، هنرهاي دستي و سنتي استان شامل چاروق، مليله دوزي، معرق، ساخته هاي چوبي، فرش و گليم، چاقو، نمونه هايي از توليدات كارگاه هاي كاشي سنتي، آجرو سفال سلطانيه، اشياي تاريخي و يافته هاي باستاني استان در معرض تماشاي عموم گذاشته شده است
