روستاي شيدان در 10 كيلومتري شرق بوانات قرار دارد اين روستا قديم الايام بنام شهر "ابله" (فرغ شيدان) شهرت داشته و حدود 10 آثار تاريخي از قبيل 7 قبرستان زرتشتي، محله بازار، حمام، آثار يك پل از عهد صفويه آثار يك مسجد از قرون پنجم و ششم هجري قمري
زبان: زبان اكثريت قريب به اتفاق مردم بوانات فارسي است و لغات و اصطلاحات فراواني در ان استعمال مي شود كه حاكي از اصالت اين زبان است. معدود روستاهاي كوچكي (چنار سوخته، چشمه، لقمان، دفر، بنك و چنارزاهدان) به زبان عربي و روستاي كوپان به زبان تركي هم صحبت مي كنند. اما زبان اصلي آنان فارسي است.
قوميت: قوميت مردم اين سامان فارسي است.
آداب و رسوم: آداب و سنن اهالي اين شهرستان كمتر دستخوش تغيير و تبديل به فرهنگ شهري شده مردم براي اعياد و سوگواريهاي مذهبي و برگزاري سنن و شعائر اسلامي آدابي مطابق با ساير مناطق ايران داشته، اعياد اسلامي را بسيار محترم شمرده و كار كردن در بعضي از اين روزها را مانند عيد غدير و 28 صفر را بسيار مكروه و ناپسند مي شمارند. تعزيه خواني و ساير آداب و رسوم قديمي همچنان محترم شمرده و انجام مي دهند.
آثار تاريخي:
1.مسجد جامع موريان: ( شهر بوانات ) بجامانده از عهد ديلميان قرن ششم هجري
2.پل بزرگ سوريان: اين پل بر روي رودخانه اعظم بوانات قرار دارد و در متون تاريخي به پل آجري و در منطقه بنام كچي معروف است. تاريخ ساخت اين پل را اواسط قرن هفتم ذكر كرده اند. پل يك دهنه و با اجر چهار گوش و ساروج ساخته شده است.
3.چهار طاق ساساني: اين بنا در روستاي منج و بر فراز يك تپه در مجاور رودخانه اعظم بوانات قرار گرفته است. آنچه امروز از آن باقي مانده تنها چند ستون و چند طاق از يك بناي عظيم بوده است. اين بنا را متعلق به دوره ساسانيان مي دانند.
4.قلعه تاريخي سيمكان: اين قلعه در روستاي سيمكان در جنوب غربي شهر بوانات واقع و باقي مانده از دوران زنديه است.
5.بقعه امامزاده شاه مير حمزه (ع) بناي امامزاده شاه مير حمزه بن موسي الكاظم (ع) در روستاي امامزاده بزم در 18 كيلومتري جنوب شرقي شهر بوانات قرار دارد. اين بنا از عهده صفويه است و از زيارتگاههاي مهم شهرستان است ايام سوگواري ائمه اطهار (ع) (بويژه تاسوعا و عاشورا ) نمام دستجات عزاري با تجهيزات خود از روستاهاي مختلف بخش مركزي در اين مكان مقدس تجمع مي كنند و به عزاداري مي پردازند. اين مكان اخيراً جاذبه توريستي هم پيدا كرده است. وجود 5 اصله درخت چنار تنومند و عبور يك رشته قنات از صحن امامزاده زيبايي خاصي ايجاد كرده است. منبر چوبي امامزاده به دستور دستور شاه عباس و از چوب صندل و آبنوس ساخته شده است. تاريخ ساخت منبر بوسيله حروف ابجد از كلمه فيض لم يزل استخراج مي شود.
6.منبر جامع سوريان: اين منبر در سال 771 هجري قمري به دستور مظفرالملك از محل ماترك خواجه سعدبن محمد و از چوب چنار و تزئينات از چوبهاي عود، صندل، آبنوس، فوفل ساخته شده و داراي يازده پله است.
7.مجسمه طلائي به وزن 5/2 كيلوگرم كه توسط يكي از كشاورزان در جنوب شهر موريان يافت شد و مربوط به عهد هخامنشيان بوده و به موزه ايران باستان انتقال يافته است.
8.كاروانسراي محمد برده شيراز ، اين كاروانسرا قلعه ايست محكم، بجا مانده از عهد صفويه در يك آبادي بنام برده شيراز در شمال شهر بوانات.
9.قدمگاه محمد حنيفه، اين مكان در جنوب شهر بوانات (4 كيلومتري) در دامنه كوه ختاوند قرار گرفته و عنوان تفرجگاه زيارتي است.
10.آثار تاريخي شيدان، روستاي شيدان در 10 كيلومتري شرق بوانات قرار دارد اين روستا قديم الايام بنام شهر "ابله" (فرغ شيدان) شهرت داشته و حدود 10 آثار تاريخي از قبيل 7 قبرستان زرتشتي، محله بازار، حمام، آثار يك پل از عهد صفويه آثار يك مسجد از قرون پنجم و ششم هجري قمري.
موقعيت جغرافيايي و اقليمي
شهرستان بوانات در طول 36 و 53 و عرض 33 و 30 جغرافيايي و در شمال شرقي استان قرار دارد و از شرق و شمال به استان يزد (شرق به شهرستان خاتم، شمال يه شهرستان ابر كوه) از جنوب به شهرستانهاي ارسنجان و مرودشت و از غرب به شهرستان خرمبيد و پاسارگاد محدود مي باشد.
حداقل ارتفاع اين منطفه از سطح دريا 1505 متر و حداكثر ارتفاع (قله كوه ختاوند يا خاتون) 3362 متر
منطقه كوهستاني و سردسير است . زمستانهاي نسبتاً طولاني و سرد و دوره تابستاني كوتاه و خنك دارد. طول مدت يخبندان بطور متوسط 70 روز است. بردت هوا تا 20 درجه سانتي گراد بر صفر و حداكثر دما تا 34 درجه بالاي صفر مي رسد.
بوانات در سال 1316 (68 سال قبل) داراي بخشداري در سال 1343 داراي شهرداري رسمي و در سال 1374 به شهرستان ارتقاء يافت.
